ANDIZ ( Juniperus drupacea )
Mahalli adı: Anduz, ındız.
Kökeni ve Yayılışı
Toros dağlarından Lübnan'a kadar uzanan alanda 1300-2000 m yüksekliklerde, Suriye'de, Mora yarımadası, Anadoluda ve Akdeniz bölgesinde-Toroslarda, Toros Gök-narı ve Toros Sediri ile karışık olarak bulunur. Antalya Akseki'de 1500 m, Silifke-Gökbelen yaylasında 1050 m, Karaman-Ermenek arasında, Amonos dağlarında, Kargıçay'da Baydam ( 1200 m) ve Gözne'de yetişmektedir. Juniperus, meyve veren ve meyvesi yenen tek çeşididir.
Bitkisel Özellikleri
Derinlere inen kazık köke sahiptir. 10-15 m boyundadır.Andız; iğne yapraklı ve her dem yeşil bir ağaçtır. Yapraklar 15-20 mm uzunluğunda, 3-4 mm genişliğinde, uçları sert ve batıcıdır. Nisan-Mayıs aylarında çiçek açar. İki yılda olgunlaşan kozalakları oldukça büyük ve etlidir. Meyveler 2.0-2.5 cm çapındadır. Etli kozalağın içinde çoğunlukla 3. bazen 1-6 tane tohum bulunur.
İçerikleri
Bileşiminde: uçucu yağ (%1-3), rezin, kadinen, triterpen ve fenol türevleri taşımaktadır. Uçucu yağın bileşiminde kristal halde helenin adı verilen stearopten, alant asidi, az miktarda alantol ve prozulen mevcuttur. Kökünde ayrıca saponinler, inülin (%/44), eseri miktarda alkaloitler, sirke ve benzoy asitleri tespit edilin iştir. Yerüstü kısmında %0.5-3.0 arasında alantopikrin saptanmıştır.
Faydalanma Yönleri
Modern tıpta, köklerinden hazırlanan haşlamadan, bronşitte, soğuk algınlığına bağlı öksürükte istifade edilir. Kökleri göğüs yumuşatıcı ve idrar söktürücü çayların karışımında yer alır. Uçucu yağı, antiseptik özelliğe sahip olduğundan iltihaba karşı ve kurt düşürücü olarak kullanılır. Andız ağacının yaşlı dal ve gövde parçalarının, toprağa gömülmüş kil kaplar içerisinde yakılmasıyla Andız katranı elde edilir. Siyahımsı şurup kıvamında, özel ve keskin kokulu bir sıvıdır. Bu katran, hayvanlardaki deri hastalıklarına karşı dıştan sürülür. Katran, kaynatılıp kıvamlandırılarak püse elde edilir. Püse, yılan sokmalarında yararlanılır. Bunun için, hayvanlarda boynuzlarının arasına konan bir miktar püse, ısıtılmış demirle eritilir ve deri yakılır. insanlarda da yılanın soktuğu yerin üzerine konan püse, ısıtılmış demirle yakılır. Andız katranı; solunum ve idrar yollarına karşı tek başına veya çörekotu karıştırılarak hap halinde alınır. Andız ağacının olgun meyvesi su ile kaynatılmasından "Andız pekmezi” yada "Andız marmelatı” adı verilen bir özüt elde edilir. Bu pekmez içindeki şeker ve vitaminler nedeniyle kuvvet verici olarak kullanılır. Bitkisel ilaçların karışımına girerek; adet sancısı, ağız yaraları, akciğer veremi, bademcik iltihabı, bağırsak iltihabı, basur hastalıklarında kullanılır. Balgam sökücü, kadınlarda beyaz akıntıyı giderici, böbrek iltihabını kurutucu, böbrek taşlarını düşürücü olarak da kullanıldığı gibi bronşit, çocuklarda alerjik astım, çocuklarda yatak ıslatma, dalakta iltihap ve büyüme, diş eti iltihabı, dizanteri, erkeklerde bel soğukluğu, faranjit, göğüste süt kanalları iltihabı, safra taşları, sarılık, idrar yolları iltihabı, mafsal romatizması, ülser, rahim iltihabı, sedef hastalığı gibi daha bir çok hastalığın tedavisinde de kullanılır. Sırt ağrılarına, baş ağrılarına, mafsal ağrılarına ve mide rahatsızlıklarına karşı şifa verir.
Toz haline getirilen kozalak, balla karıştırılarak yenildiğinde kurt düşürücü etkisi vardır. Andız katranı; arı kovanlarında meydana gelen bazı mantar hastalıklarına karşı, yanmış bir tezek parçasının közü üzerine damlatılıp yakılarak elde edilen dumanın körükle kovana üflenmesi halinde dezenfektan olarak kullanılır.
Halk hekimliğinde, andızın çiçekleri toplanıp kurutulduktan sonra demlenen çay soğuk algınlığında ortaya çıkan solunum yolları hastalıklarında, verem hastalığında göğüs yumuşatıcı ve iltihap kurutucu öksürük ilacı olarak istifade edilir. Kurutulmuş çiçek ve köklerinden demlenen çayı, mide-bağırsak hastalıklarında iltihabı kurutmak için faydalanılır. Yaprak ve köklerinden demlenen çay; şeker hastalığında, dahili kanamalarda ve babasıl hastalığında kan kesici olarak kullanılır. Köklerinden demlenen çay, sinir sistemi tonize edici olarak, spritli özütü ise romatizmada harici kompreste-sürtmede değerlendirilir. Kökleri toz haline getirildikten sonra hazırlanan merhem, irinli yaraların, çıban ve egzamanın tedavisinde kullanılır.
