ADA SOĞANI (pancratium maritimum)
Mahalli adı: Deniz soğanı. ak soğan, beyaz soğan, şalgaba, ölü soğan, kum zambağı.
Kökeni ve Yayılışı
Akdeniz çevresindeki ülkelerde yayılış gösterir. Güney Asya ve Balkanların Güneyinde yetişir. Araplar askil, Fransızlar, peri sümbülü olarak isimlendirir. Yurdumuzda, Batı ve Güney Anadolu bölgelerimizin kıyı kesimlerinde taşlı ve boş alanlarda, orman altında yetişir. Muğla ve Antalya'da yaygındır. Toroslar bölgesinde, bazı dağ köylerinde yetiştirilmektedir.
Bitkisel Özellikleri
Soğanları iri olup 5-15 cm çapında ve toprak yüzeyine yakın olarak bulunur ve çok yıllıktır. Büyük soğanlar 25 kg ağırlığında olabilir. Hemen hemen kokusuz, keskin ve acı lezzetlidir. Yapraklar, erken ilkbaharda gelişir ve dipte toplu olarak bulunur. Yapraklar, dar (2-6 cm) ve uzundur (15-50 cm). Yaz sonunda kurur. Yapraklar, koyu yeşil renkte olup 30 cm kadar boylanır. Çiçekleri sonbaharda Ağustos-Ekim aylarında açar. Her soğandan bir çiçek sapı çıkar. Çok sayıda beyaz renkli çiçekleri vardır. çiçekler her sapın ucunda toplu olarak açar. Meyve, yeşilimsi esmer renkli lokulisid bir kapsüldür.
İçerikleri
Ada soğanından, Eski Mısırlılardan beri ilaç yapımında faydalanmaktadır. Ada soğanı; şeker, tanen, reçine, kalsiyum, okzalat, organik asitler, müsilaj, saponin içermektedir.
Faydalanma Yönleri
Ada soğanının kullanılan kısmı soğanıdır. Bitki, içerdiği kalsiyum okzalat'tan dolayı tahriş edicidir ve buna bağlı olarak bulantı, kusma ve ishal yapar. Acı saponin sayesinde iştah açar, Doğal yolla balgam söktürür. Tıbbi dozların üzerinde zehirlenmelere sebep olabildiğinden doktor kontrolünde uygulanmalıdır. Glikozitleri, kalbi kuvvetlendirerek dolaşımı düzenler, kalp yetmezliğinden ileri gelen nefes darlığını ve yorgunluğu giderir. Kan akımını artırarak idrar söktürücü rol oynar.
Günümüzde tedavide; Ada soğanı sirkesi ve ada soğanı desimelli, kullanılır. Bileşiminde başlıca, A ve B heterozitleri bulunur. Bunlar, kalp adalesini kuvvetlendirmede etkili bileşiklerdir. Dolaylı olarak, idrar söktürücü etkisi de gösterir. Haricen, romatizma ağrılarında kullanılır. Tahriş edilen kısma kan akımının sağlanması sureti ile etki etmektedir. Tozundan 0.1 g lık dozu ile hazırlanan hap günde 3 defa alınır. Bu doz bilhassa idrar artırıcı ve kalp kuvvetlendirici olarak kullanılır.
