Mahalli adı: Acı düğlek, ebucehil karpuzu, cırtlak, it hıyarı, karga düveleği, karga cevizi, şeytan keleği, eşek hıyarı, cırtatan, hıyarcık, karga ibiği, karga keleği, karga kozağı, karga bostanı.
Kökeni ve Yayılışı
Acı kavunun ana vatanı Akdeniz Bölgesidir. Yeşil meyvelere sahip olan bu bitki; Türkiye, Yunanistan, İtalya, İspanya, Romanya, İngiltere, B.D.T.'nun Güney kısımları, Asya, Güney Avrupa, Balkanlar ve tüm Anadolu'da yaygı olarak yetişir. Türkiye'nin bütün bölgelerinde doğal olarak yetişir.
Bitkisel Özellikleri
Çok iyi gelişmiş kazık köklere sahiptir. Bu kökler kalın ve oldukça hacimlidirler. Kökleri etlidir ve yan kökleri azdır. Gövde uzunluğu 0.2-2.0 m kadardır. Yapraklar karpuz yapraklarına benzeyip girintili çıkıntılıdır. Nisan-Ekim ayları arasında çiçek açar. Çiçekler sarı renklidir. Çiçek sapları tüylü ve 2-10 cm uzunluğundadır. Meyveler 2-3 cm çapında, 2-5 cm uzunluğunda olup oval şekillidir. Meyve, ilk önce dik, olgunlaştığında sarkık bir durum alır. Üzeri sert tüylerle kaplıdır. Tohumun bin tane ağırlığı 3-5 g olup boyutları 2-3 mm'dir. Meyveleri sonbaharda olgunlaşır.
Faydalanma Yönleri
İlaç maksadıyla bitkinin toprak üstü aksamı ve olgunlaşmış meyvelerinden faydalanılır. Bitkinin bileşiminde bulunan kimyasal maddeler. verilmiştir.
Acı kavunun kimyasal bileşenleri.
Meyvede (mg) Yaprak ve gövdesinde (mg)
Glikozitler ............% 1,12 Katranlı maddeler .....................% 2.84
Alkaloitler.............% 0,45 Alkaloitler..................................% 0.45
Muhtelif asitler ....% 4,33 Glikozitler..................................% 0.066
C vitamini.............% 180-200 Uçucu yağlar..............................% 2.04
Muhtekif asitler.........................% 0.18
Köklerin ve yaprakların ekstraksiyonu ile elde edilen ecballine adlı ekstre-özsu, deri sağlığını korumak, derideki mantar enfeksiyonlarını tedavi etmek ve saç çıkarmak almacıyla kullanılmaktadır. Meyveleri, idrar artırıcı, kusturucu, ishal verici, iştah açıcı olarak ve nefes yolları hastalıklarına karşı kullanılmaktadır. Hanı meyveleri, narkotik zehirlenmelerde küçük dozlar halinde alınır. Köklerinden hazırlanan lapa ve merhemler egzama gibi kronik cilt hastalıklarına karşı ve romatizma ağrılarını dindirmek için uygulanır. Basit yaralanmalarda kanın durdurulması için taze yaprakları kullanılır. Fazla kullanıldığında kanlı ishale sebebiyet verir. Herbası-yeşil otundan hazırlanan suyu, idrar söktürür, meyvesinin şırası romatizma ve nevraljiyada haricen kompres yapılır. Olgunlaşmamış meyve şırasından kurt düşürücü olarak faydalanılır. Meyvelerinden taze sıkılmış şırası buğday unu ile hamur yapılarak, geç iyileşen yaraların tedavisinde yaraların üzerine sarılır.
Halkımız tamamen bilgi yetersizliği ve ampirik olarak bitkinin meyvelerini ve köklerini sinüzit, romatizma, idrar söktürme, sarılık, kabızlık gibi hastalıklarda tedavi amacı ile kullanmaktadır. Böyle bilinçsiz olarak kullanılması bir çok ölümlere sebebiyet vermiştir. Müshil olarak kullanmak için kuru kök %1-3' lük infüsyonu 1-2 bardak içilir
Halk hekimliğinde; toprak üstü aksamından, pişirme şeklinde idrar söktürücü ve yara olgunlaştırıcı olarak istifade edilir. Meyvesinden elde edilen ekstrakt; romatizmada, podakra'da haricen sürülerek kompres yapılır. Olgun meyvelerin şırasından kurt düşürücü olarak istifade edilir. Haricen, taze vaziyette apse ve ağrılı yerlere kapamak suretiyle kullanılır. Son zamanlarda, köklerinin adam otu kökü ismiyle satıldığına sıkça rastlanmaktadır.
